آرش یوسفی، هومن بهمن‌پور ، بهرنگ سلاجقه ، سولماز دشتی ،
دوره ۵، شماره ۲ - ( تابستان ۱۳۹۲ )
چکیده
مناطق حساس زیستی ـ دریایی به دلیل برخورداری از ویژگی‌های خاص اکولوژیکی، اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی به عنوان مناطق مورد توجه از لحاظ مدیریت زیستی قرار گرفته‌اند. پژوهش حاضر با هدف شناسایی تعداد و تنوع گونه‌ای پرندگان آبزی و کنار آبزی و همچنین پراکنش آن ها در پارک ملی تالاب بوجاق و حد فاصل سال های ۸۸-۱۳۸۴ صورت گرفته است. بر این اساس، محدوده مورد مطالعه به ۳۳ سلول یا واحد ارزیابی ۵۰۰ هکتاری (شبکه‌های ۲/۲ × ۲/۲ کیلومتر) تقسیم گردیده و پس از بازدیدهای صحرایی و تفسیر داده‌های تصویری (ماهواره و هوایی)، ویژگی‌های هر سلول در چارچوب معیارهای منتخب به تفکیک مورد بررسی قرار گرفتند و سپس لایه‌های اطلاعاتی در محیط GIS تحلیل گردیدند. پس از انتخاب یک معیار اصلی و پنج معیار فرعی، با اتخاذ شیوه نمره‌دهی (وزن‌گذاری) معیارها ارزش کمی پیدا کردند. نتایج مطالعات صورت گرفته حاکی از آن است که ۵۸/۵۷ درصد واحدهای مطالعاتی دارای جمعیت کمتر از هزار قطعه بوده و نیز ۳۳/۳۳ درصد واحدها فاقد تنوع گونه‌ای بوده و ۳۹/۳۹ درصد واحدها دارای ۳ گونه در خطر تهدید و یا جمعیت کم می‌باشند که این مورد با معیارهای جهانی اختلاف قابل ملاحظه‌ای دارد. در مجموع ۱۵۳ گونه پرنده در محدوده مورد مطالعه، شناسایی گردیدند که متعلق به ۳ گروه آبزی، کنار آبزی و خشکی‌زی و نیز ۴۷ خانواده و ۹۳ جنس بوده‌اند. در این میان، ۲۱ درصد گونه‌های منطقه را گونه‌های حمایت شده تشکیل داده‌اند و حداقل ۲ گونه نیز در فهرست سرخ اتحادیه جهانی حفاظت از طبیعت قرار می‌گیرند. در منطقه مطالعاتی، تنوع گونه‌ای نیز از الگوی پراکنش گونه‌ای تبعیت می‌کند و با حرکت از شمال به جنوب منطقه، تنوع پرندگان در واحد سطح کاهش می‌باید. با مقایسه آمار موجود در دوره ۵ ساله اخیر، تعداد و تنوع پرندگان منطقه کاهش یافته است. ولیکن در مجموع نتایج حاصل از بررسی ۵ معیار مورد نظر بیانگر این مطلب است که علیرغم تهدیدات موجود منطقه مورد مطالعه همچنان از لحاظ فون پرندگان از وضعیت شاخصی برخوردار می‌باشد و به همین منظور به عنوان یکی از مهم ترین پارک های ملی دریایی کشور تحت حفاظت قرار گرفته است. البته نتیجه تحقیقات صورت گرفته بیانگر این موضوع می‌باشد که از این لحاظ دهانه رودخانه سفیدرود، تالاب بوجاق و تالاب کیاشهر شاخص‌تر می‌باشند.
