---

در اکثر مناطق رودخانه‌ها به‌عنوان مجاری طبیعی در انتقال پساب‌ها و فاضلاب‌های تولید شده عمل می‌نمایند بنابراین بررسی کیفی آب رودخانه‌ها حایز اهمیت می‌باشد. در مطالعه انجام پذیرفته، آنالیز کیفی آب براساس داده‌های موجود در ایستگاه‌های شوشتر و بندقیر واقع در رودخانه گرگر استان خوزستان برای سال‌های آبی ۱۳۷۲ تا ۱۳۹۲ با ترسیم نمودارهای پایپر و ویلاکس و محاسبه سدیم کربنات باقی‌مانده (RSC) و درصد سدیم صورت پذیرفت و برای تعیین روند در داده‌ها از آزمون من-کندال استفاده شد. برای بررسی ساختار همبستگی و ارتباط میان متغیرها از روش آنالیز مؤلفه‌های اصلی (PCA) استفاده شد. نتایج نشان داد که آب رودخانه گرگر مربوط به تیپ آب‌های شور بوده و به سمت کلریده میل می‌کند هم‌چنین بررسی کیفیت آب رودخانه براساس میزان RSC و درصد سدیم نشان داد که از نظر میزان RSC کیفیت آب در هر دو ایستگاه برای کشاورزی مناسب است و از نظر درصد سدیم کیفیت آب رودخانه در ایستگاه شوشتر مناسب و در ایستگاه بندقیر نامناسب برای کشاورزی می‌باشد. بررسی روند پارامترهای کیفی نشان داد که پارامترهای باقی‌مانده املاح، هدایت الکتریکی، بی‌کربنات، کلر، کلسیم، دارای روند صعودی و معنی‌دار و پارامترهای اسیدیته و دبی جریان نیز دارای روند نزولی و معنی‌دار در سطح ۹۹ درصد می‌باشند و در طول مسیر رودخانه به‌دلیل ورود آلاینده‌ها به داخل رودخانه از کیفیت آب رودخانه برای کشاورزی کاسته می‌شود. هم‌چنین نتایج PCA نشان داد مهم‌ترین پارامترهای کیفیت آب در رودخانه گرگر، پارامترهای SAR، SO₄ و HCO₃ میباشند که با توجه به نوع کاربری اراضی منطقه مورد مطالعه، که شهری کشاورزی می‌باشد، بیانگر این مهم بود که استفاده از مواد حاصل‌خیز کننده و کودهای در کشاورزی و هم‌چنین ورود فاضلاب شهری شوشتر به رودخانه گرگر سبب تعیین این سه عمل به‌عنوان مهم‌ترین پارامترها در تعیین کیفیت آب این رودخانه شده است.

---

---

تبخیر و تعرق یکی از پارامترهای مؤثر بر بیلان آبی حوضه‌های آبریز و از اجزای اصلی چرخه هیدرولوژیکی محسوب می­شود. به علت نیاز به برگ خریدهای اقلیمی مختلف و اثر متقابل این برگ خریدها برهم دیگر تبخیر و تعرق یک پدیده غیر­خطی و پیچیده می‌باشد. یکی از مراحل پیچیده در مدل‌سازی سیستم‌های غیرخطی، پیش پردازش پارامترهای ورودی جهت انتخاب ترکیبی مناسب است. در این پژوهش امکان استفاده از شبکه‌های MLP,MNN و FF برای تخمین تبخیر و تعرق گیاه مرجع مورد مطالعه قرار گرفته است و در این راستا از نرم­افزار MATLAB کمک گرفته شد. با استفاده از سری داده‌های هواشناسی سال‌های ۹۳ – ۱۳۷۷ ایستگاه اهواز، ابتدا مقادیر متوسط تبخیر و تعرق روزانه گیاه مرجع از روش استاندارد فائوپنمن­مانتیث محاسبه شد، سپس با‌ استفاده از این مقادیر به‌عنوان خروجی‌های هدف، شبکه‌های مختلفی با ساختارهای متعارف تعریف و آموزش داده شد. درنهایت قابلیت شبکه برای تخمین تبخیر و تعرق با استفاده از قسمتی از داده‌ها که در طراحی و یا آموزش شبکه استفاده‌نشده است، موردبررسی قرار گرفت. با بررسی­ها انجام‌گرفته مشخص شد که تنها با استفاده از پارامتر دمای متوسط روزانه به‌عنوان ورودی، می‌توان میزان تبخیر و تعرق گیاه مرجع را با استفاده از سه نوع شبکه با دقت قابل قبولی تخمین زد. هم‌چنین با مقایسه نتایج حاصل از سه شبکه با آزمون‌های آماری مشخص شد که شبکه‌هایFF و MLP با R²بیش­تر نسبت به MNN در تعیین تبخیر و تعرق گیاه مرجع از دقت بیش‌تری برخوردار می‌باشند.

---

سامانه سودانی مهم­ترین سامانه تأمین‌کننده بارش و ذخایر آبی حوضه‌های آبریز جنوب کشور است. در سال‌هایی که شرایط همدیدی مناسبی برای تقویت و گسترش این سامانه برروی ایران فراهم می‌شود، نه ‌تنها بخش جنوبی کشور بلکه بیشتر قسمت‌های کشور با نزولات جوی خوبی همراه است؛ بنابراین افزایش یا کاهش تعداد سامانه‌های سودانی ورودی به منطقه، در ساختار اکوبیولوژیکی تالاب­ها و بیلان آبی پرآب‌ترین حوضه‌های آبی در جنوب و جنوب غرب کشور بسیار مهم و حیاتی است. در پژوهش حاضر هدف مطالعه روند تاریخی ورود این سامانه (۲۰۱۷-۱۹۹۵)به این بخش از کشور است. ازاین‌رو، پس از صحت سنجی داده‌های بارش روزانه ۱۹۹۵ تا ۲۰۱۷ ایستگاه‌های منتخب، سامانه‌های بارشی با منشأ سودانی مستقل برپایه سنجه‌های انتخابی از سه مسیر اصلی هرمزگان، بوشهر و خوزستان (به تفکیک سال، ماه و دوره تداوم) شناسایی و با به‌کارگیری روش­های آماری خط بهترین برازش، من-کندال و تخمینگر شیب سن، تغییرات زمانی آن‌ها در سطح اطمینان ۹۵ درصد مورد بررسی و تحلیل قرار گرفت. نتایج نشان داد؛ علی­­رغم وجود روند و شیب تغییرات کاهشی در فراوانی ورود سامانه­های سودانی، اما به علت عدم معنی­داری بیشتر روند­ها، فراوانی ورود سامانه­های سودانی در هر سه مسیر دارای حالت پایدار و فاقد روندی است که بتوان آن را به تغییرات آب و هوایی نسبت داد. بااین‌حال دوره تداوم بارش سامانه‌های سودانی در هر سه مسیر کوتاه ‌مدت و عموماً به‌ صورت سامانه‌های ۱ تا ۳ روز و بندرت دوره فعالیت آن­ها ۵ روزه و بالاتر است؛ بنابراین قلت و ماهیت رگباری و کوتاه‌مدت بارش سامانه­های سودانی را، همچنان باید به‌عنوان یک اصل پذیرفت و در آینده منتظر وقوع خشک‌سالی و بارش‌های شدید و سیل‌آسا از سامانه سودانی بود. در نتیجه وضعیت پایداری اکوسیستم­های آبی تالاب­ها و حوضه­های آبی جنوب و جنوبغرب کشور در آینده شکننده خواهد بود.