محمدحسین رستمی، حسین وحیدی، سید مسعود طایفه، مهدی احمدی کلان،
دوره ۱۲، شماره ۱ - ( بهار ۱۳۹۹ )
چکیده
رشد جمعیت و آلودگی‌های ناشی از تخلیه فاضلاب کاربری‌های مختلف باعث گسترش آلودگی و محدودتر شدن منابع آب در دسترس شده است. یکی از ساده‌ترین روش‌ها جهت تعیین شرایط کیفی آب استفاده از شاخص‌های کیفی آب است که می‌توانند به‌عنوان یک ابزار تصمیم‌گیری برای مدیران و متخصصان مربوطه بکار گرفته شوند. NSF شاخصی جامع و ابزاری کارآمد جهت تعیین وضعیت کیفی آب و طبقه‌بندی کیفی منابع آب بوده و نسبت به سایر شاخص‌های کیفی آب کاربرد بیشتری دارد. این مطالعه به بررسی کیفی رودخانه کنگیر واقع در استان ایلام، با استفاده از شاخص NSFWQI می‌پردازد. اطلاعات موردنیاز برای انجام این مطالعه که شامل اطلاعات کمی و کیفی رودخانه در دو فصل پرآبی و کم‌آبی در ۵ ایستگاه در زمستان سال ۱۳۹۰ و تابستان سال ۱۳۹۱ می‌باشد، از اداره محیط‌زیست و شرکت آب منطقه‌ای استان ایلام جمع‌آوری شد. نتایج شاخص نشان داد که کیفیت آب در این رودخانه، در همه ایستگاه‌ها در محدوده متوسط و ضعیف طبقه‌بندی می‌شود. بالاترین مقدار شاخص به میزان ۶۶ در دی‌ماه در ایستگاه اول و کمترین میزان آن به ایستگاه دوم به میزان ۳۰ در ماه‌های تیر و شهریور و پس از تخلیه فاضلاب اختصاص می‌یابد. به‌تدریج در طول رودخانه میزان کیفیت رودخانه روند رو به بهبود در پیش می‌گیرد به‌طوری‌که در ایستگاه آخر و در نزدیک سد کنگیر دوباره کیفیت رودخانه به بازه متوسط برمی‌گردد، که نشان از قابلیت خود پالایی رودخانه می‌باشد. عمده دلیل کاهش میزان شاخص NSF تخلیه فاضلاب تصفیه نشده و بالا بودن پارامترهای مثل BOD و کلی فرم و کاهش DO می‌باشد. در کنار استفاده از شاخص‌های کیفی، برای تعیین عکس‌العمل قابل‌انتظار رودخانه براثر ورود آلاینده‌ها استفاده از مدل‌های ریاضی ضروری است. در این مطالعه جهت شبیه‌سازی پارامترهای BOD، اکسیژن محلول و کلی فرم از مدل QUAL۲KW که رودخانه را به‌صورت یک‌بعدی همراه با جریان دائمی غیریکنواخت شبیه‌سازی می‌کند، استفاده شد. ماه‌های دی و مرداد به‌عنوان نماینده دوره‌تر و خشک‌سال انتخاب گردید و برای هر دوره به‌صورت جداگانه مدل کالیبره شد، سپس تحت دما و دبی ثابت سناریو کاهش ۵۰ درصدی کلی فرم و BOD از منبع آلاینده نقطه‌ای برای مدل اجرا شد که نشان داد در صورت اجرای سناریو، شاهد افزایش کیفیت شاخص NSFWQI در ایستگاه‌ها، بسته به تأثیرپذیری از منبع آلاینده نقطه‌ای خواهیم بود. بیشترین افزایش شاخص NSFWQI برای ایستگاه علمدار (بعد از تخلیه فاضلاب شهری) به مقدار میانگین ۱۰ و کمترین میزان افزایش شاخص برای ایستگاه کپنه‌کران (ایستگاه آخر) به مقدار میانگین ۲ خواهد بود.
