زهرا جابرالانصار، محمدتقی فیضی، بابک بحرینی نژاد،
دوره ۱۲، شماره ۴ - ( ۷-۱۳۹۹ )
چکیده
تالاب گاوخونی در مرکز فلات ایران به عنوان یکی از مهمترین اکوسیستم‌های آبی ایران رویشگاه و زیستگاه گونههای گیاهی و جانوری بومی میباشد. هدف از این پژوهش ارزیابی روند تغییرات تیپ‌های پوشش گیاهی و شاخص رطوبت خاک (Soil Moisture Index) در منطقه تالاب گاوخونی در بازه زمانی ۱۶ ساله بود. تیپ‌های گیاهی از طریق بازدید صحرایی در طی سالهای ۱۳۹۰ و ۱۳۹۶ مشخص و نقشه آن در نرم افزار ArcGIS ۱۰,۵ ترسیم شد. شاخص رطوبت خاک با استفاده از مفهوم فضای مثلثی بین نمایه گیاهی تفاضل نرمال (NDVI) و دمای سطح زمین (LST) از تصاویر مودیس در بازه زمانی ۱۳۸۰ تا ۱۳۹۶ تولید گردید. نتایج نمایانگر تعداد ۲۴ تیپ گیاهی در منطقه مورد مطالعه در بازه زمانی ۱۳۹۰ تا ۱۳۹۶ بود. تیپ گیاهی Salsola tomentosa-Artemisia sieberi بیشترین مساحت از کل منطقه مورد مطالعه (۸۹۶۳۰ هکتار) را بهخود اختصاص داد. تیپ‌های گیاهی Astragalus squarosus- Stipagrostis plumosa و Astragalus squarosus کمترین مساحت (۱۵۸ و ۲۹۶ هکتار) را بهترتیب در سالهای ۱۳۹۰ و ۱۳۹۶ به خود اختصاص دادند. نتایج نشان داد که تغییرات اساسی در پوشش گیاهی از سال ۱۳۹۰ به بعد رخ داده‌است که شامل حذف برخی از گونههای گیاهی غالب مانند Phragmites australis و Aeluropus littoralis در منطقه بوده‌است که ممکن است به دلیل کاهش شاخص رطوبت خاک باشد. نقشههای شاخص رطوبت خاک نشان داد که مساحت طبقه کم رطوبت خاک (۲/۰-۰) افزایش ولیکن مساحت طبقات متوسط و خوب (بیش از ۲/۰) از سال ۱۳۸۰ تا ۱۳۹۶ کاهش یافته‌است. پایش شاخص رطوبت خاک از طریق تصاویر ماهواره‌ای به منظور بررسی روند تغییرات پوشش گیاهی در مناطق تالابی که پیشینه تاریخی رطوبتی ثبت نشده‌است، می‌تواند روش مناسبی برای نمونه‌برداری مستقیم و میدانی رطوبت خاک باشد و مدیران مراتع را برای مدیریت حفاظت از گونههای گیاهی در معرض خطر، بهبود برنامه‌های احیاء و اصلاح اکوسیستم یاری نماید.
